W Środę Popielcową rozpoczynamy czterdziestodniowy okres Wielkiego Postu.
Liczba 40 stanowi w Piśmie Świętym wyraz czasu przeznaczonego na jakieś konkretne zadanie człowieka lub zbawcze działanie Boga. 40 dni spędził Jezus na pustyni na modlitwie i poście; 40 dni trwał potop, po którym Bóg zawarł przymierze z Noem; 40 lat Izrael wędrował po pustyni ku ziemi obiecanej; 40 dni Mojżesz przebywał na Górze Synaj, gdzie otrzymał od Boga Dekalog.
W Środę popielcową obowiązuje post ścisły (wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych oraz jeden posiłek do syta i dwa skromne posiłki w ciągu dnia). Przez post chcemy umartwiać ciało i podporządkowywać je duchowi, jak mówi św. Paweł: „Ciało bowiem do czego innego dąży niż duch, a duch do czego innego niż ciało”. (Ga 5, 17)
Tego dnia na znak rozpoczynającego się czasu pokuty i umartwienia podczas Eucharystii posypuje się głowę popiołem. Obrzędowi temu towarzyszą słowa: "Pamiętaj, że jesteś prochem i w proch się obrócisz" albo "Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię".
Sam zwyczaj posypywania głów popiołem na znak żałoby i pokuty znany jest w wielu kulturach i tradycjach. Pierwsze świadectwa o święceniu popiołu pochodzą z X w. W następnym wieku papież Urban II wprowadził ten zwyczaj jako obowiązujący w całym Kościele. Z tego też czasu pochodzi zwyczaj, że popiół do posypywania głów wiernych pochodzi z palm poświęconych w Niedzielę Palmową poprzedzającego roku.
Wielki Post jest okresem pokutnym na co wskazują szaty koloru fioletowego. Jest to czas powstrzymania się od udziału w zabawach, by móc lepiej wejść w tajemnicę męki, śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. W tym okresie kładzie się nacisk na podjęcie czynów pokutnych: modlitwy, postu i jałmużny. Zachęca się do podejmowania postanowień, wyrzeczeń – im one trudniejsze do spełnienia tym lepiej, bo pozwolą doświadczyć zmartwychwstania np. od gniewu, złości, pijaństwa itp.
Wielki Post jest także okresem przygotowania katechumenów do chrztu. Każda niedziela wprowadza w kolejne tajemnice wiary, a na Wielkanoc podczas Wigilii Paschalnej udzielany jest sam chrzest.
W pierwszych wiekach chrześcijaństwa przygotowanie do świąt Zmartwychwstania trwało tylko czterdzieści godzin. W późniejszym czasie przygotowania zabierały cały tydzień. Po raz pierwszy o poście trwającym czterdzieści dni wspomina św. Atanazy z Aleksandrii w liście pasterskim z okazji Wielkanocy z 334 r.
W tym czasie w kościołach są odprawiane nabożeństwa pasyjne – Droga Krzyżowa i Gorzkie Żale. Rozpocznijmy ten święty czas, aby Chrystus w nas zmartwychwstał!
